مرور یک کیس آموزشی از سوی انجمن علمی پیوند کلیه ایران

👨‍⚕️ ارائه‌دهنده:
دکتر صمد نیک‌نهاد – فوق‌تخصص پیوند کلیه، ارولوژیست و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی یزد

🔹 مقدمه

یکی از چالش‌های مهم در بیماران کاندید پیوند کلیه، وجود پلاک‌های کلسیفیه و آترواسکلروتیک وسیع در عروق بزرگ (آئورت، ایلیاک و فمورال) است. این مسئله به‌ویژه در بیماران دیابتیک یا هیپرتنسیو مزمن شایع‌تر بوده و می‌تواند در حین عمل جراحی، پیچیدگی‌های قابل توجهی برای جراح پیوند ایجاد کند.

ارزیابی دقیق عروق قبل از عمل از اهمیت بالایی برخوردار است، چراکه تصمیم‌گیری درباره محل مناسب آناستوموز و میزان ریسک جراحی، به وضعیت عروقی بیمار وابسته است.

🔹 چالش تشخیصی

در برخی از بیماران، گزارش سونوگرافی کالر داپلر حاکی از وجود پلاک‌های کلسیفیه قابل توجه است، با این حال:

• الگوی انسدادی (Obstructive Pattern) مشاهده نمی‌شود،

• نبض‌های فموروپوپلیته و دورسالیس پدیس به خوبی لمس می‌شوند،

• و شواهد بالینی ایسکمی مزمن اندام تحتانی وجود ندارد.

اما در سی‌تی‌اسکن همین بیماران، پلاک‌های گسترده و کلسیفیه در مسیر عروق بزرگ گزارش می‌شود — که در نگاه اول ممکن است نگرانی قابل توجهی درباره کفایت جریان خون ایجاد کند.

این تضاد بین یافته‌های تصویربرداری مختلف، پرسشی مهم را برای تیم پیوند ایجاد می‌کند:
🔍 آیا این بیماران واقعاً در معرض خطر انسداد عروقی هستند، یا نتایج تصویربرداری بیش‌برآورد شده است؟

🔹 کشف نکته کلیدی: نقش آرتفکت Blooming

دکتر نیک‌نهاد در یک مطالعه تحلیلی، به نکته‌ای ظریف اما بسیار مهم اشاره کرده است:
کلید این معما، آرتفکت تصویری موسوم به Blooming Artefact است.

این پدیده در تصویربرداری‌های اولتراسوند و سی‌تی رخ می‌دهد؛ به این صورت که دانسیته‌های کوچک و اکوژن در مواجهه با امواج صوتی یا اشعه ایکس، بزرگ‌تر از اندازه واقعی خود نمایش داده می‌شوند.
در نتیجه، پلاک‌های کوچک کلسیفیه ممکن است به‌صورت رسوبات وسیع و انسدادی گزارش شوند، در حالی که لومن واقعی رگ باز و جریان خون کافی است.

🔹 شواهد تصویری

در نمونه‌های ارائه‌شده، دو مورد از بیماران با پلاک‌های ظاهراً گسترده در سی‌تی‌اسکن بررسی شدند.
اما پس از انجام آنژیوگرافی عروقی، مشخص گردید که:

• لومن واقعی عروق به‌طور قابل ملاحظه‌ای باز است،

• میزان انسداد کمتر از آن چیزی است که در سی‌تی دیده می‌شود،

• و تصمیم‌گیری جراحی بر اساس یافته‌های واقعی می‌تواند با اطمینان بیشتری انجام گیرد.

این موارد نمونه‌ای از تفاوت بین برداشت تصویری ناشی از Blooming Artefact و واقعیت آناتومیک هستند.

🔹 جمع‌بندی و پیام آموزشی

این کیس به‌خوبی نشان می‌دهد که:

1. تکیه صرف بر سی‌تی‌اسکن بدون در نظر گرفتن احتمال آرتفکت Blooming می‌تواند منجر به برداشت اشتباه از وضعیت عروقی بیمار شود.

2. تطبیق یافته‌های بالینی (نبض، علائم ایسکمی) با داپلر و آنژیوگرافی، ضروری است.

3. در بیماران با پلاک‌های کلسیفیه گزارش‌شده ولی بدون علائم انسداد، باید پیش از کنار گذاشتن کاندیداتوری پیوند، بررسی دقیق‌تر از طریق آنژیوگرافی انجام شود.

📚 نتیجه نهایی

پدیده‌ی Blooming Artefact یادآور این نکته است که در ارزیابی بیماران پیچیده‌ی پیوند، تفسیر دقیق تصاویر و هم‌خوانی آن با یافته‌های بالینی، اهمیت بالاتری از اتکای صرف به گزارش‌های تصویربرداری دارد.

به اشتراک‌گذاری چنین کیس‌هایی، گامی مؤثر در ارتقای دانش و تصمیم‌گیری آگاهانه‌تر در حوزه‌ی پیوند کلیه است.

📎 منبع ارائه: گروه علمی انجمن علمی پیوند کلیه ایران
🔗 لینک عضویت در گروه ویژه پزشکان فعال در حیطه ی پیوند کلیه