پس از پیوند کلیه، یکی از چالش‌های عروقی که ممکن است عملکرد گرافت را تهدید کند، تنگی شریان کلیوی پیوندی یا TRAS است. اگر تشخیص به موقع انجام نشود، ممکن است منجر به افزایش فشار خون، کاهش جریان خون به کلیه و کاهش عملکرد گرافت گردد. بنابراین شناسایی عوامل خطر مرتبط با TRAS اهمیت بسیاری دارد.

روش مطالعه: فراتحلیل برای پاسخ به پرسش‌ها

در این تحقیق، محققان به سراغ داده‌های منتشرشده در بانک‌های اطلاعاتی مختلف رفتند و مطالعاتی را که شیوع TRAS و عوامل مؤثر آن را گزارش کرده بودند انتخاب کردند. در نهایت ۱۶ مطالعه با داده‌های کارآمد انتخاب شد. داده‌های مجموعه‌ای از ۴۳,۴۴۶ بیمار مورد بررسی قرار گرفت که ۱,۴۶۵ نفر (۳٫۳۷٪) از آن‌ها TRAS داشتند.

بهره‌گیری از روش فراتحلیل به ما این امکان را می‌دهد تا با افزایش حجم نمونه و ترکیب نتایج مطالعات مختلف، برآوردی با دقت بیشتر از ارتباط بین عوامل خطر و بروز TRAS به دست آوریم.

یافته‌های کلیدی: چه عواملی باعث افزایش ریسک TRAS هستند؟

مطالعه نشان داد که چند فاکتور به‌طور معنی‌دار با افزایش خطر تنگی شریان کلیوی در گرافت پیوندی مرتبط‌اند:

• چند شریان در گرافت (Multiple allograft arteries)
  وجود بیش از یک شریان در گرافت با نسبت شانس ~ ۳٫۰۸ ارتباط دارد، که نشان می‌دهد این وضعیت احتمال تنگی را حدود سه برابر افزایش می‌دهد.

• زمان سرد (Cold ischemia time) بیشتر
  هرچه مدت زمان انتقال کلیه در شرایط سرد طولانی‌تر باشد، ریسک TRAS افزایش می‌یابد (اختلاف میانگین ~ ۴٫۴۰ ساعت).

• فشار خون بالا و دیابت
  بیماران دارای فشار خون بالا و دیابت احتمال بیشتری برای بروز TRAS دارند (نسبت خطر فشار خون ~۱٫۰۷، دیابت ~۱٫۱۶).

• بیماری قلبی ایسکمیک
  این بیماری زمینه‌ای نیز با افزایش ریسک تنگی عروقی مرتبط است (RR ~۱٫۵۱).

• عملکرد تأخیری گرافت (DGF)
  بیمارانی که گرافت آن‌ها عملکرد تأخیری داشته است، ~۲٫۱۱ برابر بیشتر در معرض TRAS هستند.

• رد حاد گرافت (Acute rejection)
  وقوع رد حاد نیز با افزایش احتمال بروز تنگی عروقی همراه است (RR ~۱٫۸۴).

تفسیر و پیامدهای کلینیکی

چند نکته مهم از نتایج این فراتحلیل:

1. چند شریان بودن گرافت یکی از عوامل قوی خطر است؛ بنابراین در برنامه‌ریزی انتخاب گرافت یا روش جراحی باید به این نکته توجه کرد.

2. کاهش زمان ایسکمی سرد در روند انتقال گرافت ممکن است تأثیر حفاظتی در برابر TRAS داشته باشد.

3. کنترل دقیق فشار خون، دیابت و بیماری قلبی پیش از پیوند می‌تواند به کاهش ریسک کمک کند.

4. در بیمارانی با DGF یا رد حاد قبلی، باید با دقت بیشتری برای تشخیص زودهنگام TRAS نظارت انجام شود.

5. اتخاذ استراتژی پیشگیرانه و تشخیص زودهنگام می‌تواند از اثرات مخرب تنگی شریان بر گرافت جلوگیری کند.

محدودیت‌ها و پیشنهادات آینده

• فراتحلیل مبتنی بر مطالعات منتشرشده است و ممکن است تحت تأثیر سوگیری انتشار باشد.

• بسیاری از مطالعات انتخاب‌شده طراحی رتروسپکتیو داشته‌اند، که محدودیت ذاتی دارد.

• متغیرهای دیگری مانند تکنیک جراحی، مهارت جراح، داروهای ضد رد و مدیریت پیوند ممکن است اثرگذار باشند اما در همه مطالعات بررسی نشده‌اند.

• برای تأیید این نتایج، مطالعه‌های پروسپکتیو چندمرکزی با طراحی دقیق توصیه می‌شود.

جمع‌بندی و توصیه برای مراکز پیوند

در جمع‌بندی می‌توان گفت: عوامل متعددی مانند تعداد شریان‌های گرافت، زمان ایسکمی سرد، بیماری زمینه‌ای و سابقه عملکرد ضعیف گرافت، با افزایش احتمال بروز TRAS همراه هستند. شناخت و مدیریت این عوامل می‌تواند نقش مهمی در بهبود نتایج پیوند کلیه داشته باشد.

برای مراکز پیوند توصیه می‌شود:

• در انتخاب گرافت، مراقب باشید اگر گرافت دارای چند شریان است، تدابیر بیشتری برای پیشگیری از تنگی در نظر بگیرید؛

• زمان سرد گرافت را تا حد ممکن کاهش دهید؛

• پیش از پیوند، شرایط بیمار از نظر فشار خون، دیابت و بیماری قلبی بهینه شود؛

• در بیمارانی با DGF یا رد حاد، نظارت دقیق‌تری جهت تشخیص زودهنگام TRAS داشته باشید.

منبع مقاله:
Pande Made Wisnu Tirtayasa و همکاران. «Risk Factors of Transplant Renal Artery Stenosis: A Meta-analysis.» Transplantation Proceedings.

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0041134525004324